تدریس مبتنی بر فناوری اطلاعات

مدارس هوشمند مدارسی هستند که شیوه آموزش آنها دیداری-شنیداری بوده ومعلمین دروس مختلف آموزشی خود را به کمک رایانه توسط فیلم،انیمیشن،و... وابزارهای چند رسانه ای (بصری،کلامی،شنیداری،عملی) ارائه می دهند تا زمینه رشد همه جانبه استعدادهای دانش آموزان را تدارک ببینند.اساس تدریس مدارس هوشمند ترکیبی از وسایل آموزشی سنتی ورسانه های مبتنی بر رایانه است.

در این مدارس از دو نوع محتوی می توان استفاده کرد

الف) محتوای تهیه شده بر اساس استانداردهای لازم (از طریق دفتر تکنولوژی آموزشی وزارت آموزش وپرورش)

ب) محتوایی که معلم تولید می کند

این محتوای آموزشی به طور کلی باید چهار ویژگی داشته باشد

1. کیفیت فنی

2. جذابیت

3. کیفیت آموزشی

4. تطابق با برنامه درسی

0(مطالب بالا برگرفته از نشریه آموزش کامپیوتر برای نسل جوان-سایت رشد می باشد)

برای تدریس بر اساس فناوری IT موارد زیر مورد نیاز است

1. امکانات سخت افزاری:

که مدارس در منطقه خمینی شهر به نسبت به این امکانات تجهیز شده اند

2. امکانات نرم افزاری وشبکه اینترنت:

منظور از نرم افزار وجود CD های تولید محتوا بر اساس استاندارد می باشد که در این مورد لازم است سرمایه گذاری بیشتری جهت گردآوری این CD ها وتولید توسط یک گروه متبحر انجام گیرد.در واقع اینکه ما انتظار داشته باشیم معلمان برای تدریس هر قسمت از کتاب،خودشان به تولید محتوی بپردازند انتظار بالا وغیر قابل انجامیست زیرا این کار مستلزم وقت زیادی است واز طرفی همه معلمان دارای توانایی های یکسانی نیستند.برخی به خوبی می توانند ایده بدهند،برخی در طراحی تبحر دارند، وبرخی اطلاعات فنی وکامپیوتری مناسبی دارند.پس این کار اگر بخواهد در سطح استاندارد وقابل قبول باشد همکاری یک تیم با تخصص های مختلف را می طلبد.از این جهت بهتر است لااقل برای شروع کار تدریس بر اساسIT سی دی های تولید محتوا در اختیار همکاران قرار داده شود.تا به مرور انگیزه واطلاعات معلمین برای تولید محتوا توسط خودشان افزوده شود

3. تجهیز بودن معلمین به اطلاعات کافی در زمینه سخت افزاری ونرم افزاری:

که در این رابطه منطقه تلاش قابل تقدیری با برگزاری کارگاهها برای معلمین خود نموده است.گرچه لازم است معلمین خود نیز در یادگیری هرچه بیشتر این اطلاعات انگیزه داشته باشند وهمواره در به روز نگه داشتن اطلاعات خود تلاش کنند

قبل ازآنکه بخواهیم از فناوری IT در کلاس درس خود استفاده کنیم باید عمیقا پی به فواید ومزایای این روش برده باشیم وباور کنیم که این شیوه از تدریس هم برای ما وهم دانش آموزانمان لذت بخش وجذاب است .در واقع اینکه ما خودمان به این باور برسیم ویا اینکه تحت فشار مسئولین ومدیر مدرسه و... قصد داریم از این شیوه استفاده کنیم تاثیر بسزایی در موفقیت ما دارد.در این قسمت مزایای استفاده از IT در تدریس وهمینطور علت دلسردی برخی از معلمین از بکار بردن این شیوه را بیان می کنیم

بعضی از فواید استفاده از IT در کلاس درس

( برگرفته از کتاب روشهای فعال یادگیری مبتنی برIT وسایت زیبا وب)

v قابلیت IT به گونه ای است که برای هر دانش آموز با هر میزان توانایی مورد استفاده قرار می گیرد

v IT ابزار مناسبی برای برقراری ارتباط وکنترل آن در اختیار دانش آموز قرار می دهد

v دانش آموزان هنگام کار با IT اغلب در گروه ها با یکدیگر مشارکت می کنند . تجربه ی کار گروهی IT بر رشد و توسعه ی مهارت های فردی- اجتماعی تاثیرات مفیدی دارد.

v استفاده از IT باعث می شود دانش آموزان در مواجه با چالش های موجود ، اعتماد به نفس خود را افزایش می دهند و احساس قدرت می کنند

v IT. مجموعه ای از ابزار را برای دانش آموز فراهم می سازد تا پس از تسلط بر نکات فنی ، تکالیف و فعالیت هایش را به شکلی جالب تر و لذت بخش تر ارائه نمایند

v یکی از چالش هایی که IT برای معلمان تدارک می بینند تعریف نقش آنان به عنوان تسهیل کننده یاد گیری ، سازمان دهنده ی کار های گروهی ، مدیر فعالیت های کلاس درس و... است. به این ترتیب ، معلمان بیش تر وقت خود را صرف پشتیبانی تک تک افراد یا گروه ها خواهند کرد و کم تر به تدریس در کلاس خواهند پرداخت

v استفاده از IT باعث برداشته شدن محدودیت های ناشی از زمان یادگیری،طول یادگیری ومکان یادگیری می شود

عواملی که معلمان را از بکار بردن IT در کلاس درس دلسرد می کند

( برگرفته از کتاب روشهای فعال یادگیری مبتنی برIT)

v دشوار بودن تغییر باورهای تربیتی و روشهای تدریس

v ترس معلمان در از دست دادن اختیارات وکنترل کلاس درس

v عدم اعتماد به نفس معلمان در به کارگیری IT وپایین بودن توانایی هایشان در این زمینه در مقایسه با دانش آموزان

v عدم هماهنگی معلمان مدارس با تغییرات سریع سخت افزار ونرم افزار

v فشار مدیران ومسئولین وانتظارات بالای آنان از معلمان در زمینه استفاده از IT در تدریس

v در اختیار نداشتن CDهای تولید محتوای استاندارد

در طراحی یک واحد درسی بر اساس IT به چه نکاتی باید توجه کرد؟

(1. توجه به این نکته که همه ی موضوعات کتاب درسی قابلیت تدریس با IT را ندارند

2. استفاده نکردن از IT در فعالیت های آسان وساده ای که درصورت کاربرد روش های تدریس دیگر فرد راحت تر به اهداف مورد نظر می رسد

3. معلمان مجبور نیستند در همه ی قسمت های تدریس خود از IT استفاده کنند آنها می توانند فقط در بخشی از تدریس خود از IT استفاده کنند

4. به منظور حصول اطمینان از استفاده دانش آموزان از ابزارIT آنان را در گروههای دو نفره یا چند نفره قرار دهند

5. از بهترین ومناسب ترین ابزار ونرم افزار برای تدریس استفاده کنند: باید توجه داشت برای آموزش درس از ابزارها ونرم افزارهایی استفاده نکرد که یادگیری کار با آنها برای دانش آموزان سخت باشد وهدف اصلی که آموزش درس است در حاشیه قرار بگیرد

6. تهیه یک طرح درس هرچند ساده توسط معلمان ومشخص کردن اینکه کدام قسمت از مراحل تدریس خود را با کدام روش تدریس می خواهند ارائه دهند.این امر معلمان را از سردرگمی خارج کرده وتسلط بر کلاس را افزون میکند

7. استفاده از IT بگونه ای باشد که در جریان فعالیت، دانش آموزان بیشتر بر درک موضوع درس تمرکز کنند نه وقت خود را به تبعیت از دستورالعمل ها ویا فشردن دکمه های رایانه صرف کنند.

8. اگر برای انجام تکالیف دانش اموزان قصد استفاده از IT را دارید باید تعیین تکلیف متناسب با توانایی دانش آموزان بوده وبگونه ای باشد که دانش آموزان برای انجام آن رغبت وهیجان داشته باشند.زیاده خواهی ومتناسب نبودن و واضح نبودن نوع تکلیف دانش آموزان را در استفاده از IT سرخورده وبی انگیزه میکند.

9. استفاده از IT را در تدریس خود به گونه ای افراطی بکار نبرید که دانش آموزان (که البته بسته به سطح اطلاعات ومنطقه مورد تدریس دارد) با حجم عظیمی از تحولات در شیوه یادگیری و تدریس معلم مواجه شوند و دچار ترس وسردرگمی در یادگیری شوند .دانش اموزان معمولا به شیوه تدریس قدیمی عادت دارند ودر واقع توقع دارند درس به صورت آماده وجویده شده به آنان تحویل داده شود .پس طوری IT را بکار ببرید که آنها را سرگرم کند وکم کم مسئولیت های بیشتری را به آنها بسپارید وخود نقش راهنما وهدایت گر را به عهده بگیرید

10. اگر اینترنت استفاده می کنید بهتر است سایت ها را خودتان به دانش آموزان معرفی کنید و قبلا آن سایت ها را از لحاظ مناسب بودن با سن وسال وفرهنگ جامعه مورد بررسی قرار دهید تا در حین تدریس با مسائل غیر قابل پیش بینی ویا سوالات بیربط دانش آموزان مواجه نشده وکنترل کلاس از دستتان خارج نشود.

11. برای دانش آموزانتان پل ارتباطی تهیه کنید که بتوانند در هر لحظه با ما ارتباط داشته باشند .برای این کار حتما از ایمیل ،وبلاگ ویا سایت مدرسه استفاده کنید.این عمل باعث میشود که دانش آموز همواره معلم را همانند یک راهنما در کنار خود ببیند ویادگیری را محدود به مدرسه وکلاس درس نداند.

12. به معلمین پیشنهاد میشود که برای خود یک آرشیو رایانه ای تهیه کنند.معلمین می توانندفایل های مختلفی مانند انیمیشن،فیلم،پاورپوینت و...را که برای تدریس خود از آنها استفاده کرده اند را بر حسب علاقه خود در فولدری بر اساس پایه تحصیلی ویا بر اساس بخش های کتاب ذخیره کنند .با این عمل پس از مدتی آرشیوی از فایل های مختلف دارند که تدریس در سال های دیگر را برایشان آسان تر میکند.معلمین می توانند برای تهیه این آرشیو از فایل هایی که خودشان ویا همکارانشان تهیه کرده اند ویا از اینترنت گرفته اند ویا حتی از تکالیف دانش آموزانشان که در سطح مناسبی است استفاده کنند.

چگونه می توانیم در تدریس خود از IT استفاده کنیم؟(مثالهای این قسمت مربوط به درس علوم تجربی دوره راهنمایی می باشد)

1. نمایش فیلم:

نمایش فیلم مخصوصا برای قسمت هایی که امکان دیدن عملی این پدیده ها برای دانش آموزان وجود ندارد بسیار مفید است اگر فیلم توضیح یا زیر نویس نداشته باشد بهتر است چون دانش اموزان این شرح را ملاک وسند فرض می کنند وهنگام بحث در مورد فیلم پخش شده روی نتیجه گیری آنها تاثیر میگذارد

فیلم تشکیل منظومه شمسی وسیارات ودنباله دارها از کتاب علوم سوم بخش زمین زیستگاه ما

فیلم آتشفشان ونحوه تشکیل ماگما وگدازه وسنگ های آذرین کتاب علوم دوم بخش زمین زیستگاه ما

2. اسلاید(تصویر منظم شده بصورت آلبوم )

در این حالت هر یک از تصاویر تک تک روی صفحه نمایش داده می شود ومعلم می تواند بر روی هر کدام از تصاویر توضیح لازم را بدهد ویا از دانش اموزان بخواهد در مورد این تصویر بحث وتبادل نظر کنند.

آلبوم تصاویر از نحوه غذا خوردن ویا محیط زندگی جانوران از کتاب علوم اول فصل 10

3.نمایش انیمیشن

نمایش یک انیمیشن گاهی بسیار گویاتر از توضیح یک مطلب است .چون حس بینایی را بیشتر درگیر می کند.از انیمیشن ها علاوه بر توضیح نمایش یک مطلب برای انجام آزمایشاتی که برای دانش آموزان به طور عملی خطرآفرین است ویا لوازم آن در دسترس نیست می توان بهره برد

انیمیشن هایی برای توضیح مدل های اتمی،حرکت ورقه های زمین از کتاب علوم سوم

انیمیشن هایی برای نمایش گردش خون ،طرز کار دستگاههای مختلف در بدن کتاب علوم دوم

4.پازل های اموزشی رایانه ای:

در کتاب علوم اشکال مختلفی وجود دارد که دانش آموزان لازم است اجزای آن را بشناسند وبتوانند آنها را نامگذاری کنند .استفاده از پازل یا جورچین می تواند هم آنها را سرگرم وکلاس را از خستگی بیرون بیاورد وهم در درک اجزا شناسی به دانش اموزان کمک کند

پازل اجزای گل از کتاب علوم اول

پازل اجزای دستگاههای بدن از کتاب علوم دوم

پازل ترتیب سیارات از کتاب علوم سوم

5 .استفاده از فلوچارت:

استفاده از فلوچارت ها برای جمع بندی مطالب ودسته بندی کردن آنها جهت یادگیری ساده مورد استفاده قرار میگیرد.قبلا برای کشیدن آنها از تابلو کلاس استفاده میشد .اما اینک می توانید این فلوچارت ها را خودتان با رایانه طراحی واز تصاویر ورنگ های متنوع استفاده کنید

فلوچارت انواع گیاهان از کتاب علوم اول

فلوچارت انواع سنگ ها از کتاب علوم دوم

6. نمایش کارتون :

نمایش قسمتی از کارتون ها که با موضوع درس ارتباط دارد به رفع خستگی وعوض شدن فضای کلاس کمک می کند مخصوصا برای دانش آموزان پایه اول

استفاده از کارتون سفرهای علمی

استفاده از کارتون هایی که در مورد زندگی مشاهیر ودانشمندان است

استفاده از کارتون هایی که در مورد زندگی جانوران ویا کار دستگاههای مختلف بدن است

7.جدول کلمات:

طراحی جدول کلمات از واژه های کلیدی درس می تواند در یادگیری مباحث تعریفی ونکته های مهم درس به دانش آموزان کمک کند

8.آزمون های الکترونیکی:

این آزمون ها که براحتی با نرم افزار قابل طراحی است برای ارزشیابی تشخیصی،پایانی ویا مستمر ویا قرار داده شدن در وبلاگ وسایت می تواند استفاده واقع شود.

9. استفاده از نرم افزارهای موجود در بازار ویا ساخته شده توسط همکاران

استفاده از نرم افزار کلیستا جهت قرار دادن دانش آموزان در یک فضای مجازی وآشنایی آنها با سیارات،قمرها وصور فلکی در کتاب علوم سوم

استفاده از نرم افزار ادیسون جهت آموزش بستن مدارات برق در کتاب علوم سوم

استفاده از نرم افزار تشخیص اسید وباز جهت شناسایی اسید وباز در کتاب علوم سوم

10 . اینترنت:

استفاده از اینترنت وسایت های مفید ومناسب با سطح دانش آموزان جهت یافتن واژگان کلیدی درس ویا انجام تحقیق که معمولا برای همه ی واحدهای درسی کاربرد دارد

11.سایت ،وب سایت .وبلاگ ،ایمیل

استفاده از سایت ویا وب سایت و وبلاگ که می توانید آن را بطور شخصی راه اندازی کنید ویا از سایت مدرسه استفاده کنید می تواند برای قرار دادن مطالب اضافه وآزمون ها و... در خارج از ساعت مدرسه مورد استفاده قرار بگیرد.ساخت ایمیل ارتباط دانش اموزان با دبیران خویش را مقدور ساخته وآنها را قادر می سازد تکالیف ویا تحقیقات خود را در هر زمان که لازم بود به ایمیل شما بفرستند

12.فایل های پاورپوینت:

استفاده از فایل های پاور پوینت جهت جمع بندی ویا توضیح مطلب مورد استفاده قرار میگیرد وچون به صورت کلی بر روی پرده ویا مانیتورهای دانش آموزان قابل نمایش است بهتر از تابلو ویا روخوانی کتاب می تواند در یادگیری مطلب به دانش آموزان کمک کند .بخصوص که براحتی می توان به جای جزوه برداری دانش آموزان از مطالب، این فایل ها به دانش آموزان جهت مطالعه بهتر داده شود.ویا دانش آموزان به صورت گروهی در تدریس مشارکت کرده وبا تهیه فایل های پاورپوینت درس را کنفرانس دهند.

13.PDF صفحات کتاب

گاهی لازم است قسمتی از متن کتاب روخوانی شده ویا قسمت های فکر کنید ویا غیره از کتاب مورد بحث قرار بگیرد .به جای استفاده از کتاب می توان از فایل PDF آن بهره برد و ان را روی پرده نمایش داد .این فایل ها براحتی از سایت رشد قابل دانلود هستند.